در این مطلب سعی داریم تا نحوه برخورد با بیماران بیش فعال یا ADHD و مواردی که باید به
پرستاران و مراقبان ارائه شود را شرح دهیم.
بیش‌فعالی یعنی مدام در حرکت بودن و حرکات اضافی انجام دادن. برای مثال، کودکان بیماران که
نمی‌تواند یک جا آرام بگیرد یا نجنبد و یا در بزرگسالان ممکن است پیوسته و به سرعت حرف
بزنند یا بی‌قرار باشند.
مثال‌هایی از بیش‌فعالی و تکانشگری عبارتند از احساس بی‌قراری، ترک صندلی، ناگهانی
حرف زدن، حرف کسی را قطع کردن، عدم توجه به حرف گوینده، به سختی در انتظار نوبت بودن.
چطور با فردی که برای او تشخیص ADHD داده شده باید کار کرد؟
مداخله‌ها باید شامل محیطی ساخت‌یافته، استراتژی‌های سازمانی، و روتینی باشند که قوانین
شفاف و ثابتی ارائه می‌دهد. در مورد کودکانی که بسیار بیش‌فعال هستند، اطمینان حاصل کنید
که محیطی که در آن قرار دارند عاری از اشیای نوک تیز یا چیزهایی باشد، که ممکن است
آسیب‌رسان باشند. کاملاً مراقب مصرف غذا و مایعات کودک باشید. استفاده از فینگرفود و
لیوان‌های دردار قمقمه مانند کمک می‌کند تا از خوراک و مصرف مایعات کودک مطمئن شوید.
برای کودکان و بزرگسال یک سری عاداتی معین کنید که به افزایش تمرکز آن‌ها کمک می‌کند
و آن‌ها را متمرکز نگه می‌دارد. هرچه عادات و مسیرها ساده‌تر باشد بهتر است.
وظایف آن‌ها را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا بتوانند تمرکزشان را حفظ کنند. محدودیت‌هایی
نظیر میزان تماشای تلویزیون تعیین کنید یا برای رفتن به رختخواب و بیدار شدن و مدرسه رفتن و
انجام کار و تکالیف، برنامه‌ی زمانبندی مشخص کنید، چون این روش می‌تواند انرژی را هدایت کند
و تمرکز را حفظ کند.
سیستم پاداش‌دهی هم مفید است همچنان‌که مطالعات نشان داده‌اند، افراد دارای ADHD به شدت
به پاداش‌های فوری پاسخ می‌دهند. یک سیستم ساخت‌یافته هم می‌تواند مشکلات انگیزشی را
حل کند و به کودک یا بزرگسال هم کمک می‌کند وظایف محوله را تکمیل کند تا پاداش بگیرد.
عارضه های دیگری که با اختلال نقص توجه و بیش فعالی(ADHD) رخ می دهد.
مهم است که توجه کنید که عارضه‌های دیگری همزمان با ADHD می‌تواند رخ دهد. در کودکان،
این کاموربیدیتی ممکن است اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه، اختلال سلوک، اضطراب، افسردگی یا اختلالات یادگیری باشد.
آگاه بودن از نشانه‌ها یا تشخیص‌های دیگری که برای بیماران گذاشته شده، به مراقبت بیش‌تر از او کمک
خواهد کرد. برای مثال، در مورد بیماران که گوش نمی‌کند، مدام در جنب و جوش است، تغییرات خلقی
دارد یا به راحتی گریه می‌کند، ممکن است این علائم نشان‌دهنده‌ی این باشد که نوعی اختلال
خلقی مثل بای‌پولار (دوقطبی) یا اضطراب هم علاوه بر ADHD وجود دارد.
یک اختلال کاموربید و همایند دیگر هم می‌تواند اختلال سوء مصرف مواد باشد. اگر با کودک بیماران یا
نوجوان کار می‌کنید، به علائم مسمومیت یا ترک توجه کنید.
تقریباً اکثر کودکان بیماران یا بزرگسالان برای بیش فعالی و یا ADHD دارو مصرف می‌کنند. رایج‌ترین داروها،
محرک‌ها هستند. مراقب نشانه‌های سوء مصرف باشید،.نشانه‌هایی نظیر نیاز به مصرف دارو پیش
از موعد بعدی، سرخوشی، افزایش فشار خون بیماران، افزایش انرژی یا گوش‌به‌زنگی، تنفس سریع، مردمک باز،
بی‌اشتهایی یا بیدار ماندن در دوره‌های طولانی، که این نشانه‌ها را باید سریعاً به پرستار گزارش کرد.
چه مواردی را باید در بیماری بیش فعالی (ADHD) به پرستار گزارش کرد؟
در هنگام گزارش‌دهی نرمال، مراقب بیمار باشید که باید هر نوع تغییرات خلقی یا رفتاری بیمار را به پرستار اطلاع بدهید. تغییراتی که باید سریع گزارش داده شوند عبارتند از:
- خشم یا گریه‌ی ناگهانی
- پرخاشگری
- کناره‌گیری از دیگران یا گروه‌ها
- رفتارهای نامناسبی مثل لمس کردن یا درآوردن لباس
- پریشانی
- نشانه‌های غیرکلامی مثل گره کردن مشت، قدم زدم یا حرکات سریع
- نشانه‌های جسمی ناشی از واکنش احتمالی دارویی مثل کهیر، استفراغ یا اسهال
- کاهش یا افزایش اشتها یا مصرف آب
- مسائل ایمنی
- آسیب‌های جدید
- تغییرات تحرک
- نشانه‌های حیاتی غیرنرمال
- مشکل در بلع
- مشکل در فعالیت‌های روزمره
دو نمونه از بیماران بیش فعال (ADHD) و نحوه برخورد و مواردی که باید به پرستار گزارش دهید.
بیماران بیش فعال اول:
بیماران اول یک خانم ۳۰ ساله است که برای او تشخیص اضطراب داده‌اند. اولین بار است که بستری
می‌شود. پرستار می‌گوید او اخیراً توانسته اضطرابش را کنترل کند. پرستار او مشکوک به این است
که احتمالاً مشکل دیگری دارد. شما وارد اتاق او می‌شوید و می‌بینید که دارد دنبال چیزی می‌گردد
و خیلی هم آشفته است.
به او نزدیک می‌شوید تا شاید به او کمک کنید. او می‌گوید که شانه‌اش را گم کرده است. و همچنین
می‌گوید هرچیزی را گم می‌کند یا فراموش می‌کند چیزی را کجا گذاشته است. شما به او کمک می‌کنید
شانه‌اش را پیدا کند، و وقتی لباس پوشید او را برای صبحانه همراهی می‌کنید و سپس وارد گروه می‌شوید.
در گروه، شما متوجه می‌شوید که او به نظر «حواس‌پرت و بی‌توجه» است. به نظر می‌رسد نمی‌تواند
گفت‌وگو را تحمل کند و وقتی از او خواسته شد پرسشنامه را تکمیل کند، نتوانست آن را کامل کند و
همان مقداری را هم که انجام داده بود چندین خطا داشت، مثلاً نامش را جا انداخته بود، و به سوالات
کامل جواب نداده بود. شما تصمیم می‌گیرید در مورد چیزهایی که دیده‌اید با پرستار صحبت کنید.
چه چیزهایی را باید گزارش کنید؟
بیمار بیش فعال دوم:
امروز قرار است از یک پسر ۱۲ ساله که به نظر ADHD دارد، مراقبت کنید. وقتی وارد خانه می‌شوید
متوجه می‌شوید که او داخل خانه مثل وقتی که سوار موتور است دارد حرکت می‌کند. وقتی شما
سعی دارید با والدینش حرف بزنید او از ته گلو جیغ می‌کشد و بسیار هم آشفته است.
والدینش می‌گویند نمی‌توانند بفهمند چه شده است. آن‌ها داروهای او را هر روز به او می‌دهند اما
به نظر می‌رسد که هر روز بدتر می‌شود. در حالی که یک چشمتان به او است از والدینش می‌خواهید
که تعریف کنند هر روز چه اتفاقاتی می‌افتد.
آن‌ها می‌گویند که فرزندشان هر روز بسیار تحریک‌پذیر، کج‌خلق و مودی است. معلمش می‌گوید او خیلی
فعال است، زیاد برون‌ریزی می‌کند و اصلاً نمی‌تواند سر جایش بنشیند. با این که این کارها را قبل از مصرف
دارو هم انجام می‌داده، ولی الان به نظر می‌رسد بدتر شده است.
والدینش می‌گویند که او شب‌ها دو ساعت بیش‌تر نمی‌خوابد با این حال خسته هم به نظر نمی‌رسد. خوب
غذا نمی‌خورد با این حال اصلاً هم از حرکت نمی‌ایستد. شما به همه‌ی این موارد توجه می‌کنید و متوجه
می‌شوید که روی بازوی او یک لکه‌ی قرمز است. به او نزدیک می‌شوید .
از او می‌خواهید اجازه دهد نگاهی به بازویش بیندازید. وبا او صحبت می‌کنید و از او می‌پرسید امروز چه
کارهایی کرده است. او خیلی سریع صحبت می‌کند و به لکنت می‌افتد. شما می‌بینید که چندین لک
قرمز دیگر هم روی بازوی او هست و با کمک مادرش، لکه‌های دیگری را روی کمرش هم پیدا می‌کنید.
چه کاری انجام می‌دهید؟
در هر دو مورد باید یافته‌هایتان را به پرستار گزارش دهید.
در مورد بیمار اول نیاز است که همه‌ی چیزهایی را که دیده‌اید گزارش کنید. او فراموش کار شده،
چیزهایش را به آسانی گم می‌کند، نمی‌تواند توی گروه متمرکز باشد و به نظر می‌رسد اغلب حواسش
پرت است. او نتوانست پرسشنامه را تکمیل کند و دیدید که با بی‌دقتی اشتباهاتی در فرمش داشت.
این موضوع را به پرستار گزارش می‌کنید. و پرستار می‌گوید که به نظرش او مشکوک به ADHD است.
و با خدمات درمانی تماس می‌گیرد تا ببیند چه کمکی می‌تواند بکند.
در مورد بیمار دوم، باید هرچه سریع‌تر وقتی متوجه لکه‌ها و کهیرها شدید با پرستار تماس بگیرید.
این بیمار یک واکنش آلرژیک ناشی از داروها داشته است. همچنین باید گزارش کنید که او آن‌چنان
که باید، به داروها جواب نداده است.
چیزهایی که والدینش به شما گفته‌اند و همه‌ی چیزهایی را که خودتان دیده‌اید برای پرستار بازگو
می‌کنید. او خیلی انرژی دارد و دارد شروع به برون‌ریزی می‌کند. نمی‌تواند آرام یک جا بنشینید، تند
صحبت می‌کند، خوب غذا نمی‌خورد و بیش‌تر از دو ساعت هم نمی‌خوابد. همچنین باید گزارش کنید
که علائم حیاتی او، و تنفسش را چک کرده‌اید و ضربان قلب و فشار خونش بالاست. پرستار از شما
می‌خواهد تا زمانی که دارد با سیستم خدمات درمانی تماس می‌گیرد پیش او و والدینش بمانید. وقتی
آن‌جا ماندید با والدین بیمار در مورد روتین‌هایی که برای صبح و عصر و بعد از مدرسه‌ی او تنظیم کرده‌اند
صحبت می‌کنید. شما متوجه می‌شوید که او می‌تواند از برنامه‌های ساخت‌یافته استفاده کند و در این
مورد با والدینش حرف می‌زنید. و با همراهی هم، برای بیمار یک برنامه‌ی منظم ساخت‌یافته تنظیم می‌کنید.
نتیجه‌گیری – نحوه برخورد با بیماران اختلال نقص توجه و بیش فعالی(ADHD)
اختلال نقص توجه، یا ADHD، اختلالی است که کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نشانه‌ها
در یک طیف از بی‌توجهی (حواس‌پرتی یا اشتباهات ناشی از بی‌دقتی) تا بیش‌فعالی و تکانشگری
(سریع حرف زدن، عدم توانایی آرام نشستن، یا ناتمام گذاشتن تکالیف) قرار دارند. ADHD می‌تواند
با دیگر اختلالات مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال سلوک همایند باشد. خیلی مهم است که مراقبان
کاملاً حواسشان به هر نوع علامت ناشی از انرژی اضافه یا تحریک‌پذیری باشد. مراقبان می‌توانند با تنظیم
روتین‌ها و پیشنهاد استراتژی‌های مبتنی بر سن و توانایی‌های فردی برای بیماران، کمک کنند تا بیمار بتواند
تمرکزش را حفظ کند. بیماران مبتلا به ADHD می‌توانند با دارو، روتین‌ها و استراتژی‌هایی که کمک به تمرکز می‌کنند، در زندگی موفق‌تر عمل کنند.
- ۹۸/۰۳/۰۴