معرفی ست سرم
قبلا یاد گرفتیم که ست سرم برای تزریق داخل وریدی یا تزریق
مستقیم به رگ استفاده می شود. حدود ۳ میلی لیتر مایع برای
بزرگسالان داریم
برای مواقعی که به صورت زیر جلدی یا عضلانی به آنها تزریق می کنیم ، زیرا بیش
از این مقدار باعث ایجاد مشکلاتی در بافت اطراف محل تزریق می شود، اما چون تزریق
ست سرم مستقیما وارد رگ بیمار می شود، تنها محدودیت آن، محدودیت در مقدار مایعی
است که انسان می تواند بدون دریافت مایع بیشتر از بدن ، مصرف کند. ( که می تواند
منجر به مشکلات پزشکی مانند نارسایی قلبی، فشار خون بالا و آب اوردن ریه شود. ) .
محدوده ایمنی مصرف روزانه مایع بر اساس وضعیت، اندازه و سن بیمار متفاوت خواهد
بود، به عنوان مثال بیماری های متعددی مانند نارسایی قلبی ، نارسایی کبدی و دیابت
می توانند نیاز مصرف روزانه مایع را برای بیمار کاهش دهند. محدودیت های مصرف
باید با توجه به شرایط بیمار، توسط پزشک مشخص شود، اما برای بزرگسالان سالم،
محدودۀ نرمال مصرف کل مایع(از مایعات سرم یا مایعاتی که میخورند) باید ۳۵ تا ۵۰ میلی
لیتر بر کیلوگرم وزن بدن در روز باشد. برای مثال ، یک بزرگسال ۱۰۰ کیلوگرمی، باید هر
روز مقدار ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی لیتر یا ۵/۳ تا ۵ لیتر مایع دریافت کند.این مقدار مایع در مقایسه
با مقادیری است که می توانیم با استفاده از سایر راه های تزریق ، مصرف کنیم.
از این جهت، ست سرم زمانی استفاده می شود که می خواهیم
مقدار زیادی از مایع راتزریق کنیم ، یا زمانی که نیاز داریم دارو را در
مقدار زیادی مایع رقیق کنیم تا مقاوت صحیح
داشته باشد یا از سوزش و خراش جلوگیری کنیم .همچنین، به دلیل
اینکه تزریق از راه ستسرم عموما شامل مقادیر بالاتری از مایع هست،
داروهایی که توسط آن مصرف می شوند طی یک دوره طولانی مدت
( معمولا هر کجا از ۱۵ دقیقه تا چند ساعت) تزریق می شوند.بدیهی است
که این تزریق از تزریق زیر جلدی یا عضلانی متفاوت است، زیرا این دو روش
شامل تزریق کل دوز دارو به صورت همزمان است.
همچنین، تزریق از راه سرم سریعتر از شیوه های دیگر تزریق است
چون مستقیما به خونمی رسد ، بنابراین زمانی استفاده می شود که
انجام سریع تزریق دارو ضروری است.
تنظیمات اولیه ست سرم
بیایید نگاهی اجمالی به ابتدایی ترین راه ممکن برای راه اندازی ست سرم داشته باشیم :
اجزای ست سرم
A : محفظۀ سرم
B : گیرۀ غلتکی
C : گیره اسلایدی(لغزنده)
D : پورت(درگاه) تزریق
سِرم ها اغلب توسط کیسه های مایع که قبل از مصرف ترکیب
می شوند، استفاده می شود.اندازۀ استاندارد این کیسه ها از
۵۰ میلی لیتر تا ۱۰۰۰ میلی لیتر می باشد. ، همانطور که در
تصویر بالا میبینیم، کیسه از پایه سِت سرم آویزان است و لوله
آن به پایین کیسه متصل است،لوله سِرم شامل چندین
قسمت مهم است :
ا. محفظۀ سرم درست در زیر کیسه آن قرار دارد؛ داخل این
محفظه مایع را میبینیم که از کیسهبه لوله سِرم ریخته می شود.
این همانجایی است که ما سرعت تنظیمات دستی سِرم را
اندازه گیری می کنیم ؛ به این محفظه نگاه میکنیم و تعداد
قطراتی که در هر دقیقه می بینیم را می شماریم .
بنابراین، برای مثال ، اگر ۲۵ قطره در مدت ۶۰ ثانیه بشماریم،
می توانیم بگوییم که سِرم با سرعت۲۵ قطره در دقیقه یا gtt/min25
تزریق می شود.( در واقعیت می توانیم تعداد قطره ها را در یک دقیقه
کامل نشماریم، مثلا تعداد قطره های که در یک دوره ۱۵
ثانیه ای میبینیم بشماریم و تعداد را ۴ برابر کنیمتا تعداد قطره ها در یک دقیقه کامل به دست آید.)
محفظۀ سرم همیشه باید تا نیمه پر باشد . اگر محفظه بیش از حد پر باشد، نمی توانیم قطره ها را برای
شمارش ببینیم و بنابراین نمی توانیم سرعت تزریق آن را تعیین کنیم. اگر محفظه به اندازه کافی پر نباشد،
باعث می شود هوا به داخل لوله راه پیدا کند یعنی هوا می تواند وارد سیستم گردش خون بیمار شود که
می تواند بسیار خطرناک باشد و باعث انسداد رگ های خونی یا ایست قلبی شود.
ب. گیره غلتکی وسیله ای است که برای کنترل میزان مایع تزریقی از آن استفاده میکنیم. اگر آن را به یک
طرف بچرخانیم ، لوله سِرم را محکم تر فشار می دهد ، آن را باریک تر می کند و بنابراین جریان مایع از
طریق لوله را آهسته تر می کند ؛ اگر گیره را به سمت دیگر بچرخانیم لوله را شل می کند ، تنگی
لوله را کاهش می دهد و باعث می شود مایع با سرعت بیشتری جریان داشته باشد. بنابراین ، اگر
برای مثال ( با نگاه کردن به محفظه سرم و شمردن قطره ها) متوجه شویم که سِرم با سرعت ۵۰ gtt/min
تزریق می شود، اما دستور این بوده که با سرعت gtt/min30 تزریق شود، می توانیم گیره غلتکی را برای
کاهش سرعت قطره تنگ تر کنیم تا زمانی که بتوانیم فقط ۳۰ قطره در هر دقیقه بشماریم.
همۀ گیره های غلتکی روی لوله باید قبل از اتصال کیسه مایع سِرم به بالای لوله، بسته باشند؛ این کار
تضمین می کند که هیچ هوایی وارد لوله نمی شود.
ج . هر دارو برای تزریق به یک میزان مشخص تجویز می شود و یکی از وظایف بزرگ پرستاران بیمارستان،
تنظیم همین میزان برای تزریق سِرم است و هم چنین در صورتی که سرعت تغییر کند، باید سرم را
به صورت دوره ای تنظیم کنند تا میزان آن طبق دستور باقی بماند. سرعت مایع در هر تزریق ،
سرعت تزریق سِرم یا سرعت جریان نامیده می شود.
د. گیره اسلایدی هنگامی استفاده می شود که می خواهیم
جریان سِرم را بدون نیاز به گیره غلتکی ،کاملا متوقف کنیم.
این کار زمانی سودمند است که میخواهیم جریان را برای
لحظه ای متوقف کنیم،اما نمی خواهیم تنظیم سرعت جریان
را با تنظیم دوباره گیره غلتکی انجام دهیم.این کار با فشردن لوله
به طوری که کاملا بسته شود انجام می گیرد یعنی زمانی
که ما گیره را به سمت باریک ترین قسمت لوله می لغزانیم.
ه . پورت(درگاه) تزریق جایی است که دارو یا مایعات (غیر از
موارد موجود در کیسه سِرم فعلی) می تواند
تزریق شود تا به وسیلۀ لوله ها به ورید بیمار رسانده شود.
در تصویر بالا می توانیم ۲ پورت را ببینیم: یکیروی خود کیسه
و یکی زیر محفظۀ سرم . معمولا یک پورت تزریق نیز نزدیک
جایی است که سوزن به وریدبیمار می رود؛ که در زیر میبینیم .
پورت تزریق روی کیسه فعلی، در صورتی استفاده می شود
که ما بخواهیمبرخی از داروها را با مایع موجود در کیسه ترکیب
کنیم ؛ اگر دارو را به این پورت تزریق کنیم و سپس کیسهرا برای
ترکیب شدن دارو و مایع کمی بچرخانیم، بیمار هم دارو و هم
مایع سِرم را به طور همزمان دریافتمی کند. با این حال ، این
کار تنها زمانی انجام می شود که مایع و دارو مجاز به ترکیب
شدن باشند. اگرمی خواهیم دارو یا نوع دومی از مایع سِرم را
مستقیما تزریق کنیم به طوری که با مایعی که قبلا متصل کردیم
ترکیب نشود، پس از یکی از پورت هایی که در زیر محفظۀ سرم
قرار گرفته است ، استفاده می کنیم.
چگونه ارتفاع کیسۀ تزریق بر سرعت تزریق تاثیر می گذارد؟
تزریق سِرم به این دلیل کار می کند که گرانش، مایع را از طریق لوله ها به ورید بیمار
می رساند.هرچهکیسه بالاتر آویزان شود، فشار گرانشی بیشتری بر روی مایع برای
پایین رفتن از لوله است. اگر کیسه به اندازۀ کافی بالا آویزان نشده باشد، فشار ناشی
از گرانش به اندازه ای نخواهد بود که مایع را به ورید برساند.
بنابراین تمام کیسه های سِرم باید بالای قلب بیمار آویزان شوند تا فشار کافی برای
تزریق مایع وجودداشته باشد و روش استاندارد برای آویزان کردن آن حداقل ۳ فوت
بالاتر از قلب یک بیمار بالغ است تااطمینان حاصل شود که فشار کافی برای نگه
داشتن رانش مایع در یک سرعت ثابت وجود دارد. همچنیناز آنجا که تغییر در ارتفاع
کیسه فشار گرانشی روی مایع را تغییر می دهد، تغییر در ارتفاع کیسۀ بالای قلب
بیمار سرعت تزریق را تغییر خواهد داد. اگر کیسه بالاتر از قلب بیمار قرار بگیرد،
سرعت تزریق سِرم افزایشمی یابد و اگر کیسه به سمت قلب بیمار پایین تر بیاید،
سرعت تزریق کاهش می یابد. به علت این ویژگی ،اگر بیماری که هنگام تنظیم
سِت سِرم دراز کشیده است سپس بنشیند، سرعت تزریق کاهش می یابد
زیرا اکنون کیسه به قلب بیمار نزدیک تر است. در حقیقت، از لحاظ فنی، هر
حرکت کوچک بیمار یا تغییردر موقعیت ، می تواند سرعت تزریق را تغییر دهد.
به همین دلیل، سِت سِرم ها اغلب ( معمولا هر ساعت یکبار و پس از هر تغییر
موقعیت عمده در بیمار) بررسی می شوند تا اطمینان حاصل شود که آنها با سرعت
صحیح تزریق می شوند.علاوه بر این ، عوارض دیگری نیز در سرم تراپی وجود دارد که
یک پرستار باید مراقب آن باشد. گاهی اوقاتممکن است سوزن از ورید بیرون بیاید و مایع
دیگر به ورید تزریق نشود ، بلکه به بافت های اطراف تزریق شود؛ کهبه آن نفوذ می گویند.
بعضی از مایعات به جای ورید به داخل بافت تزریق می شوند، اما در نهایت سرم به دلیل عدم
فشار کافی ناشی از گرانش متوقف می شود، چون نمی تواند بر بافت های اطراف برای
حفظ مایع اضافی غلبه کند.هنگامی که یک سِرم نفوذ می کند، یک سِرم دیگر باید در نقطه ی
جدیدی از بدن بیمار و با سرعت صحیح برای دوزداده شده دوباره شروع شود. نشانه های
نفوذ سِرم عبارتند از : درد یا ناراحتی در ناحیه اطراف سوزن ، سرد بودن نواحی اطراف سوزن.
چگونه ست سرم به بیمار متصل می شود؟
در اینجا تصویری از یک تنظیم معمولی برای قرار دادن سِت سرم داخل رگ بیمار می بینیم:
نصب ست سرم به رگ
کانول (ماسوره) یک سوزن توخالی است یا یک لوله ی پلاستیکی که بیشتر طول آن
انعطاف پذیر است کهبا استفاده از یک سوزن درون ورید قرار می گیرد؛ لوله به بازوی
بیمار وصل می شود تا هنگامی که بیمار حرکت می کند مانع خروج آن شود و یک
پانسمان استریل بر روی محل سوراخ شده روی پوست قرار می گیرد تا از
ورود باکتری هایی که معمولا روی سطح پوست وجود دارند به داخل جریان خون
جلوگیری کند.
دو نوع مختلف از رگ ها وجود دارند که می توانند برای قرار دادن کانول استفاده شود؛
می توانیم کانول رابه یک رگ پیرامونی وارد کنیم ، هر رگی که در تنه(قسمت اصلی بدن)
نیست، یا می توانیم آن را به یکرگ مرکزی بزرگتر در قفسه سینه وصل کنیم .
یک آنژیوکت ، سِت سرمی است که به عروق محیطی متصل می شود، رگ هایی
که در تنه(قسمت اصلی بدن)قرار نگرفته اند، این نوع سِت ها معمولا به دست
یا بازو وصل می شوند، همچنین ممکن است از ساق پا یاپا استفاده شود.
این رایج ترین نوع است.
آنژیوکت ممکن است فقط برای مدت کوتاهی ( معمولا ۳ روز) استفاده شود، چون
اگر مدت طولانی تری استفادهشود، باکتری هایی که معمولا روی پوست هستند
به داخل خون یا بافت های اطراف محل تزریق منتقل می شوند
و باعث عفونت می شوند. بنابراین ، اگر آنژیوکت برای بیش از ۳ روز مورد نیاز بود ،
روش استاندارد این است کههر سه روز یک بار محل تزریق را عوض کنیم تا از بروز
عفونت جلوگیری شود. هر دو تصویر بالا و پایین آنژیوکترا نشان می دهند .
آنژیوکت
یک کاتتر ورید مرکزی، سِت سرمی است که به یک ورید در قفسه سینه
متصل می شود. معمولا کانولاز طریق دیواره قفسه سینه و یا ورید گردن
قرار می گیرد، اما همچنین می توان کانول را به داخل رگمحیطی وصل کنیم
و سپس نوک کانول را به آرامی به سمت بالا حرکت دهیم تا در ورید مرکزی قرار گیرد.
رگ های مرکزی بسیار بزرگتر از رگ های محیطی است، بنابراین وقتی
رگ مرکزی استفاده می شود و کانولاز طریق قفسه سینه یا گردن وصل می شود ،
لوله می تواند وسیع تر باشد و بنابراین چند لوله کوچکتر می توانند
از طریق یک لوله بزرگتر قرار گیرند تا چندین داروی سیرم که مجاز به ترکیب
شدن نیستند ، به طور همزماندریافت شود. همچنین، یک کاتترمرکزی به
وریدی منتقل می شود که خون را مستقیما به قلب می رساند، بنابراین
داروهایی که از این راه تزریق می شوند، سریع تر در سرتاسر بدن توزیع
می شوند. مخصوصا داروهای شدید یاغلیظ مثل داروهای شیمی درمانی
و بعضی از داروهای خوراکی مایع بیشتر موجب تحریک رگ محیطی می شوند
که وقتی بیش از حد محرک هستند می توانند از طریق یک کاتتر ورید
مرکزی تزریق شوند .
با این حال ، یک کاتتر ورید مرکزی احتمالا بیشتر باعث خونریزی می شود و
خطر ابتلا به عفونت را افزایش میدهدزیرا محتویات کاتتر مستقیما به قلب می روند ،
بنابراین هر باکتری ای که داخل آن باشد ، به سرعت در تمام بدنپخش می شود ؛
همچنین خطر هوا گرفتن کاتتر که می تواند باعث انسداد رگ ها یا ایست قلبی شود ، در تزریق
از طریق کاتتر ورید مرکزی بیشتر است، از آنجا که لوله وسیع تر است و در نتیجه به
میزان هوای بیشتری اجازه ورود
می دهد.( هر چه هوای بیشتری وارد جریان خون می شود، خطر اینکه یک رگ مسدود شود
یا ایست قلبی رخ دهد، بیشتر است.)در اینجا می توانیم تصویری از یک بیمار با کاتتر ورید مرکزی را ببینیم :
.jpg)