سکته یا حادثه عروق مغزی، که امروزه به عنوان حمله مغزی از آن یاد می شود،
فقدان ناگهانی عملکرد مغز است که منجر به وقفه خونرسانی به بخشهایی از مغز می شود،
تقریبا این عارضه سومین علت مرگ در جهان به شمار می آید، شایعترین ریسک فاکتورهای
ابتلا به آن HTN (پرفشاری خون) و DM (دیابت) می باشد. درمان زود هنگام سبب می شود
نشانه های کمتری به وجود آید و فقدان عملکرد مغزی در سطح محدودتری پدید آید .
فرآیند پرستاری بیمار بهبود یافته از سکته :
مرحله حاد سکته ممکن است ۳-۱ روز طول بکشد این بیماران در
معرض چندین عارضه قرار دارند :
۱- عدم استقرار در وضعیتی مشخص همراه با مشکلات عضلانی و اسکلتی،
اشکال در بلع، اختلال در عملکرد مثانه و روده
۲- عدم توانایی در انجام امور مراقبت از خود
۳- از بین رفتن سلامت پوست بعد از اینکه سکته کلیه مراحل خود را طی کرد،
رسیدگی به بیمار متوجه آغاز سریع فعالیتهای توان بخشی برای کلیه نقایص
عصبی ایجاد شده می شود .
تشخیص های پرستاری :
۱- اختلال در تحرکات فیزیکی (همی پلژی ، پارزی و عدم تعادل و هماهنگی)
۲- درد (شانه دردناک) در ارتباط با همی پلژی و عدم استفاده از عضو
۳- اختلال در مراقبت از خود (نظافت، توالت رفتن، جابجایی و تغذیه
۴- تغییرات ادراکی حسی
۵- دیس فاژی
۶- بی اختیاری در ارتباط با شل شدن مثانه
۷- تغییر در فرآیند مربوط به تفکر
۸- اختلال در برقراری ارتباط کلامی
۹- خطر بروز اختلال در سلامت پوست
(پلژی وپارزی و کاهش تحرک)
۱۰- تغییر در فرآیندهای مربوط به خانواده در ارتباط با بیماری
نکته: اگر چه ناتوانی از روز وقوع سکته آغاز می شود این فرایند در دوران نقاهت تشدید
می یابد، شناخت بیمار قبل از سکته، از نظر توانائی ها، بیماری ها، وضعیت روحی،
وضعیت رفتاری و فعالیتهای روزانه بسیار مفید است .
مداخلات پرستاری :
بهبود وضعیت حرکت و پیشگیری از تغییر شکل مفاصل:
در بیماران همی پلژی وقتی بر عضلات ارادی کنترلی وجود نداشته باشد عضلات
خم کننده قوی نیروی خود را صرف کنترل برعضلات بازکننده می نمایند بازو تمایل دارد
به بدن نزدیکتر شده و به سمت داخل چرخش پیدا می کند، مچ پا در ناحیه قوزک تمایل
به گردش به خارج دارد، وپا نیز به طرف کف پا خمیده می شود،
مداخلات پرستاری مربوطه شامل :
۱- قراردادن اعضای خارجی در یک امتداد تا از آسیب اعصاب خصوصا اولناروپرونئال اجتناب شود،
بهتر است در طول شبانه روز از آتل خلفی استفاده شود تا وضعیت صحیح حین خواب نیز حفظ شود .
۲- تغییر وضعیت بدن هر ۲ ساعت، اما مدت زمانی که به سمت قسمت بی حس می خوابد
باید کمتر باشد چون منجر به بروز اختلال حسی بیشتر می شود .
۳- استفاده از ورزشهای Passive و پیشگیری از تشکیل لخته و آمبوی ریوی
بهبود فعالیت های مراقبت از خود :
به محض اینکه مددجو توانست بنشیند، باید وی را به انجام بهداشت و نظافت
شخصی تشویق نمود، (شانه زدن موها، مسواک زدن، استحمام و خوردن)که
می توان این فعالیتها را با یک دست انجام داد. مثلا در مورد لباس پوشیدن اگر
در وضعیت نیمه نشسته انجام شود راحت تر است چون انجام حرکات جبرانی بیمار
حین لباس پوشیدن که منجر به خستگی و پیچ خوردن عضلات بین دنده ای می شود
کاهش می یابد .رسیدگی به مشکلات حسی – ادراکی ایجاد شده :به بیماری که
میدان بینایی وی کاهش یافته، باید از سمتی که ادراک بینایی سالم دارد نزدیک شد،
و باید به وی آموزش داد که سر خود را در جهت میدان بینایی آسیب دیده ، بچرخاند،
زیاد کردن نور طبیعی یا مصنوعی و تهیه عینک در افزایش میدان بینایی اهمیت دارد .
کنترل دیس فاژی (اشکال در بلع) :
با توجه به اختلال عملکرد زبان دهان کام حلق و حنجره این بیماران باید از نظر بروز
حملات سرفه جمع شدن غذا در یک طرف دهان یا بازگرداندن مایعات از راه بینی
حین بلع کنترل شوند، این بیماران به شدت در معرض خطر آسپیراسیون پنومونی
دهیدره شدن و سوء تغذیه می باشند. بعد از کنترل رفلکس بلع رژیم مایعات غلیظ
یا پوره آغاز می شود .
نکته: جهت پیشگیری از آسپیراسیون مددجو را در وضعیت قائم نگه دارید .
کنترل عملکرد مثانه و روده :
بعد از بروز CVA، مددجو دچار بی اختیاری زودگذر می شود چون مثانه تونوس خود را
از دست می دهد، با استفاده از روش استریل اقدام به سونداژ متناوب می شود .
نکته: بی اختیاری دائم ادراری نشاندهنده آسیب دو طرفه مغز است .
بیماران ممکن است دچار مشکلاتی در کنترل روده یا یبوست شوند که یبوست شایعتر
می باشد در صورت عدم ممنوعیت رژیم پرفیبر و مصرف مایعات (۲ تا ۳ لیتر روزانه) توصیه
می شود و برای عمل دفع ساعت معینی (معمولا بعد از صبحانه) در نظر گرفته شود .
بهبود فرآیند تفکر :
بعد از بروز سکته احتمال نقایص شناختی رفتاری و هیجانی بالا می رود که باید
در یک برنامه آموزشی مدون جهت پرورش قابلیتهای شناختی ادراکی تصویرسازی
جهت جبران ناتوانی های ایجاد شده مورد استفاده قرار گیرد .
نکته: پرستار نقش حمایتی را برعهده دارد وی به تدریج با استفاده از فیدبک های مثبت و
ارائه رفتاری امیدوارکننده به مددجو روحیه داده و وی را به انجام فعالیتهای مربوطه
تشویق می کند همزمان نیز پیشرفت وی را کنترل می نماید .
بهبود نحوه برقراری ارتباط :
در بعضی موارد، از عوارض سکته می توان به آفازی (اختلال در تکلم، درک گفتگو و بیان منظور)
اشاره کرد و اکثر بیمارانی که دچار پلژی سمت راست می شوند به دلیل اینکه منطقه تکلم
(بروکا) در نیمکره چپ واقع شده است دچار مشکلات تکلم نیز می شوند گفتار درمانی
می تواند دراین بیماران موثر باشد .
حفظ سلامت پوست :
در بیماری که دچار سکته شده است به دلیل تغییر حسی و عدم توانایی در واکنش نسبت
به فشار و ناراحتی در چرخیدن یا حرکت خطر شکنندگی بافت را به همراه دارد ، تغییر وضعیت
هر ۲ ساعت فشار وارده به پوست را کاهش می دهد پوست باید تمیز و خشک باشد
ماساژ ملایم پوست سالم (قرمز نباشد) و تغذیه مناسب به حفظ سلامت آن کمک می کند.
بهبود روش های مقابله خانواده با بیماری :
اعضای خانواده مددجو، نقش بسیار مهمی در حمایت و مشورت با وی دارند.
خانواده نیازمند است بداند که فعالیتهای توان بخشی ممکن است مدتها طول بکشد،
پرستار باید تأثیر اجتماعی مراقبت در بیمار را بر خانواده بشناسد، خانواده را با خلقیات جدید
مددجو آشنا کند و در مورد نحوه برخورد صحیح با مددجو به آنها آموزش دهد .
