اشعه ایکس چیست؟
اشعه ایکس که به توسط ویلهلم رونتگن آلمانی کشف شد جزو دسته ای از امواج است
که به آنها امواج الکترومغناطیسی Electromagnetic waves میگویند.
امواج رادیویی، امواج تلویزیونی، امواج رادار، نور مرئی، امواج مادون قرمز، امواج فوق بنفش، امواج ایکس
و امواج گاما همگی یک خاصیت مشترک دارند و آن اینست که همگی آنها امواج الکترومغناطیسی هستند.
تنها تفاوت آنها طول موج یا فرکانس آنها است. تفاوت در طول موج این امواج موجب تغییر در توانایی آنها در
نفوذ به درون اجسام میشود. به اشعه ایکس اشعه رونتگن هم میگویند.
امواج ایکس و گاما با طول موج بسیار پایین و قدرت بالایی که دارند میتوانند به درون اجسام نفوذ کنند.
پس با اینکه نور مرئی نمیتواند از درون بدن انسان عبور کند ولی امواج ایکس میتواند.
همانطور که نور مرئی از شیشه عبور میکند اشعه ایکس هم از بدن عبور میکند.
با این حال همانطور که بعضی شیشه ها کاملا شفاف هستند و بعضی دیگر کدر یا مات اند
بعضی بافت های بدن به امواج ایکس اجازه میدهند تا به راحتی از آنها عبور کند
مثل پوست یا عضلات. در عوض بعضی بافت های بدن مانند استخوان به راحتی اجازه عبور
اشعه ایکس را نمیدهند.
وقتی به قسمتی از بدن اشعه ایکس میتابانیم این اشعه از پوست و عضلات عبور میکند
ولی استخوان ها مانع از عبور آن شده و راه آنرا سد میکنند. در روش رادیوگرافی ساده از
یک ورقه یا صفحه پلاستیک خاص هم استفاده میکنند که به آن فیلم هم میگویند.
این صفحه به اشعه ایکس حساس است. اگر اشعه ایکس به قسمت هایی از این صفحه برخورد
کند تغییراتی در آن میدهد که بعد از ظهور و ثبوت فیلم، آن قسمت سیاه رنگ دیده میشود و
اگر به قسمت هایی از این فیلم اشعه ایکس نتابد بعد از ظهر شدن به رنگ سفید دیده میشود.
معمول ترین روش های عکس برداری رنگی که در ارتوپدی از آنها استفاده میشود عبارتند از:
– آنژیوگرافی
– ونوگرافی
– میلوگرافی
– آرتروگرافی
انواع عکس برداری رنگی که در ارتوپدی استفاده می شود چیست؟
معمول ترین روش های عکس برداری رنگی که در ارتوپدی از آنها استفاده میشود عکس برداری
از شریان، ورید، مفصل و کانال نخاعی است که در زیر در مورد آنها بحث خواهد شد.
آنژیوگرافی Angiography
در این روش ابتدا ماده خاصی به درون شریانی که قصد تصویربرداری از آنرا داریم تزریق میکنیم.
این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود خون هم مانع عبور اشعه شده و
در نتیجه سایه شریان حاوی خون بر روی فیلم دیده شود. از این روش برای دیدن شریان های
آسیب دیده اندام استفاده میشود.
از آنژیوگرافی میتوان برای مشاهده پارگی شریان ها، انسداد آنها، گشاد شدن غیر طبیعی
آنها و دیگر مشکلات مربوط به شریان ها استفاده کرد.
ونوگرافی Venography
در ونوگرافی ابتدا ماده خاصی به درون ورید یا سیاهرگی که قصد تصویربرداری از آنرا داریم تزریق میکنیم.
این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود خون هم مانع عبور اشعه شده و
در نتیجه سایه ورید حاوی خون مانند استخوان بر روی فیلم دیده شود.
از این روش برای تشخیص لخته شدن خون در وریدهای عمقی استفاده میشود.
استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به سونوگرافی داپلر Doppler sonography داده است.
میلوگرافی Myelography
در این روش ابتدا ماده خاصی به درون کانال نخاعی تزریق میکنیم.
این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود فضای اطراف نخاع هم مانع عبور
اشعه شده و در نتیجه سایه نخاع و ریشه های عصبی بر روی فیلم دیده شود.
از این روش برای تشخیص فشار دیسک بر نخاع و ریشه های عصبی استفاده میشود.
البته استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به ام آر آی داده است.
در این روش ابتدا ماده خاصی را به همراه هوا به درون مفصل ( معمولا زانو و یا شانه) تزریق میکنیم.
این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود فضای داخل مفصل هم مانع عبور
اشعه شده و در نتیجه سایه منیسک در زانو و یا تاندون روتاتور کاف در شانه بر روی فیلم دیده شود.
از این روش برای تشخیص آسیب های منیسک و رباط های صلیبی در زانو و پارگی های روتاتور کاف
در شانه استفاده میشود. البته استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به ام آر آی داده است.